Kimya endüstrisi (sanayii) bir çok farklı sektöre girdi sağlamasından dolayı dünyada olduğu gibi ülkemiz için de çok önemli bir konumdadır. Kimya endüstrisinin girdi sağladığı bazı önemli sektörler aşağıda yer almaktadır:
Lastik ve Plastik
İnşaat
Kağıt
Otomotiv
Temel metaller
Tekstil
Diğer metalik olmayan mineraller
Metal üretimi
Makineler ve ekipmanları
Gıda ve içecek
Ağaç işleme
Yayım ve baskı işleri
Elektrik makine ve ekipmanları
Mobilya
Sağlık ve sosyal ihtiyaçlar
Tarım
Kimya endüstrisinin olması ne kadar önemliyse kimya endüstrisinin sürdürülebilir olması da bir o kadar önemlidir. Akla sürdürülebilir kelimesinin anlamını sorgulamak gelebilir. Basitçe sürekli iyileştirme ile devamlılığın sağlanması olarak tanımlanabilir.
Günümüzde fabrikaların Endüstri 4.0'a geçmesiyle verimlilik daha ön plana çıkmıştır. Bu sebeple firmalar sürekli iyileştirme içerisinde olmalıdır.
Akla rekabetin çok ve katma değerin yüksek olduğu kimya endüstrisinde sürdürülebilirlik mümkün mü sorusu geliyor! Evet mümkün ancak sistemin (teşvik ve denetleme mekanizması dahil) iyi kurulmasıyla olabilir.
Peki sürdürülebilir Kimya endüstrisinin olmazsa olmazı nedir?
Yeterli miktarda nitelikli çalışanın (kimya mühendisi, kimyager, vb.) kimya endüstrisinde çalıştırılmasıdır. Farklı alanlara bakıldığında hastanelerde hekim olduğu gibi, mahkemelerde avukat olduğu gibi, eczanelerde eczacı olduğu gibi ki bu örneklemeleri daha da arttırmak mümkün, kimya endüstrisinde de kimya mühendisi / kimyager olması sürdürülebilir kimya endüstrisi için çok önemlidir.
Firmada nitelikli çalışan olmadığı zaman iş güvenliği ile ilgili noksanlıklar ortaya çıkabilmektedir. Sürdürülebilir kimya endüstrisini en basit paydaşlarından biri olan kimyasal madde satan bir firmayı ele alalım ve nitelikli çalışan olmadığını düşünelim. Bazı kimyasal malzemelerinde etiketlemenin, güvenlik bilgi formunun uygun olmadığını tepit etmek çok olasıdır. Uyumsuz kimyasal malzemelerin bir arada depolandığı görülebilir. Ayrıca havalandırmanın yeterli olmadığı, depo kapasitesinin üzerinde kimyasal malzeme depoladığı görülmesi de muhtemeldir. Aynı eczanade eczacı çalıştırılması zorunlu olduğu gibi kimyasal madde satan yerlerde de kimyager veya kimya mühendisi çalıştırılması daha sürdürülebilir kimya endüstrisi için önemlidir.
İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüktedir. İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen iş güvenliği uzmanlarının genelde mevzauatça belirlenen asgari çalışma süresi içinde çalıştığı görülmektedir. Ancak mevzuatça belirlenen asgari süreler bazı işyeri için yeterli olamamaktadır. Bazı işyerlerinde halen asgari sürelerde bile iş güvenliği uzmanı çalıştırılmadığı olasıdır.
Bir diğer önemli husus ta kimyasal malzemenin teknolojik hazırlık seviyesinin (THS) durumudur. THS'nin ilk seviyelerinde araştırma geliştme (Ar-Ge) vardır. Her ne kadar Ar-Ge çok önemli bir konu olsa da nitelikli çalışanlar tarafından bilim çerçevesinde yapılması gerekmektedir. Aksi taktirde Ar-Ge ye harcanan paralar çöp olabilir. Bu sebeple bilimin çerçevesinde gerek yeterli düzeyde nitelikli çalışanın (kimya mühendisi, kimyager, biyo mühendis, vb.) istihdam edilmesine yönelik teşviklerin gerekse nitelikli çalışanların daha iyi yetiştirilmesine yönelik uygulamalı üniversitelerin ön plana çıkartılması sürdürülebilir kimya endüstirisi için önemlidir.
Ürünün belli niteliklerde olması için gerek araştırma geliştirme aşamasında gerek kalite kontrol aşamasında gerekse mevzuata uyum için bakılan kimyasal laboratuvar testlerinde nitelikli çalışan (kimya mühendisi, kiyager, vb.) istihdamı da sürdürülebilir kimya endüstirisi için önemli olan başka bir konudur.
Ürün için teknolojik hazırlık seviyesi belli bir aşamaya gelen firma ölçek büyütme (ing. scale up) yaparak kademeli olarak kapasite büyütme işlemlerini nitelikli çalışan (kimya müühendisi, kiyager, vb.) istihdam ederek yapması gerek maliyet, gerek verim gerekse güvenlik açısından çok önemlidir.
Nitelikli çalışan adaylarının (stajyerlerin) daha iyi staj imkanlarına kavuşturulmasına yönelik teşviklerin ön plana çıkartılması sürdürülebilir kimya endüstrisi için bir başka önemli konudur.
Teknoloji üretimine imkan sağlanması için her ne kadar teknoparklar kurulmuş olsa da, kimyasal üretim teknolojileri için teknoparklarda malesef yeterli altyapı mevcut değildir. Kimyasal madde üretimi için, araştırma ve geliştirme esnasında gerekli olan araştırma laboratuvarının ve geliştirme laboratuvarının teknoparkta olması kimyasal ürünler ile uğraşan girişimcileri desteklenmesi için çok önemlidir. Bir yazılım girişimcisinin çoğu zaman ofise, internete ve bilgisayara ihtiyacı varken bir kimya girişimcisinin bunların yanı sıra, iki ve üç fazlı elektrik için dağıtım panoları, su arıtma sistemi, su gideri, doygun su buharı hattı, doğal gaz dağıtım sistemi, basınçlı kuru hava hattı gaz tüpleri (azot, oksijen, helyum, argon vb ) kümesi, havalandırma sistemi, vb gibi ek ihtiyaçları vardır. Bu ek ihtiyaçların ilk yatırım maliyeti fazla olduğu için teknoparklarda olması çok önemlidir. Üstelik kimyasal üretimi için gerekli ek ihtiyaçların her firmanın altyapısına destek vermekten ziyade teknopark gibi bir alanda toplanması devlet kaynaklarının daha etkin kullanılması için de önemlidir.
Nitelikli çalışanlar olması durumunda sürdürülebilirlik için gerekli olan sürdürülebilir ekonomi ve sürdürebilir bir çevre için de önemli destek sağlar. Sürdürebilirlir bir çevre ile ilgili olarak aşağıdaki iki linkten ek bilgi alabilirsiniz.
Sn. Tolga Dıraz tarafından hazırlanmış olan Yesil mutabakat iklim degisikligi yazısına ulaşmak için lütfen tıklayınız.
Emekli Prof. Dr. Sn. Bekir Zühtü Uysal tarafından hazırlanmış olan KARBON VERGİSİ - Adil Yaklasım İle yazısına ulaşmak için lütfen tıklayınız.
Bazı kimyasal ürünlerin üretilmesi durumunda hem katma değeri yüksek kimyasal ürünlerin üretmek hem de teşviklerden yararlanmak mümkün olabilir. Aşağıdaki linkten Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının, sağlık ve kimya ürünleri çağrısı ve öncelikli ürün listesine ulaşabilirsiniz.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının, sağlık ve kimya ürünleri çağrısı ve öncelikli ürün listesi